Talið er að allt að 10 milljarðar króna á ári gætu fallið undir skilyrði fyrir grænni skuldabréfaútgáfu Lánasjóðs sveitarfélaganna, en upphæðin fer eftir áhuga sveitarfélaganna á að ráðast í verkefni sem hafa umhverfisbætandi áhrif.
Hér er rætt um málið við Óttar Guðjónsson, framkvæmdastjóra Lánasjóðs sveitarfélaga, og Hrefnu Ösp Sigfinnsdóttur, framkvæmdastjóra Markaða hjá Landsbankanum.
„Dæmi um fjárfestingar sem hægt er að fjármagna með þessum hætti eru umhverfisvænar samgöngur, vistvænar byggingar, framleiðsla/nýting endurnýjanlegrar orku og aukin orkunýtni, fráveitur og meðhöndlun aukaafurða,“ segir Óttar.
Mikilvægt er fyrir Lánasjóðinn að taka virkan þátt í vinnu sveitarfélaga að umhverfis- og loftslagsmálum. Með því að fá vottun á græna skuldabréfaútgáfu er Lánasjóðurinn að gera sitt til að styðja við markmið stjórnvalda í tengslum við heimsmarkmið Sameinuðu þjóðanna. Heimsmarkmiðin eru sjálfbærnimarkmið sem mörg ríki og sveitarfélög um allan heim eru hvött til að innleiða í alla ákvarðanatöku og stefnumótun. Útgáfur á grænum skuldabréfum eru í auknum mæli tengd við heimsmarkmiðin.
„Sveitarfélögin eru ábyrg fyrir um 1/3 af samneyslu samfélagsins og mikilvægt er að gætt sé að umhverfissjónarmiðum í ráðstöfun fjármuna og fjárfestingum. Fráveita og sorphirða eru verkefni sem eru á borði sveitarfélaga og skipta gríðarlega miklu máli fyrir umhverfið. Það er markmið okkar að vextir á lánum til umhverfisbætandi verkefna verði lægri en vextir á lánum til annarra verkefna sem ekki falla undir þessa skilgreiningu. Þannig verður það hagfelldara fyrir íbúana - skattgreiðendur - að ráðist sé í umhverfisbætandi verkefni,“ segir Óttar.
Hann bætir við að umfang grænnar skuldabréfaútgáfu gæti orðið 5-7 milljarðar á næsta ári króna og gæti með tímanum náð 10 milljörðum króna á ári. „Það fer þó eftir því hversu mikið sveitarfélögin nýta sér þann möguleika að láta votta verkefnin og að sjálfsögðu mikið eftir því hvernig vaxtakjör verða í samanburði við aðra vexti á lánum lánasjóðsins.“
Verkefnin þurfa að uppfylla skilyrði
Verkefnin sem fjármögnuð verða með grænum skuldabréfum hjá Lánasjóðnum þurfa að uppfylla þau skilyrði sem koma fram í grænni umgjörð Lánasjóðsins. Umgjörðin er unnin út frá alþjóðlegum viðmiðum (e. Green Bond Principles) frá International Capital Market Association (ICMA) og byggir á fjórum stoðum: ráðstöfun fjármuna, ferli um mat og val á verkefnu, stýringu fjármuna og upplýsingagjöf.
Umgjörðin hefur hlotið vottun frá Sustainalytics sem er leiðandi viðurkenndur vottunaraðili á heimsvísu. Samkvæmt vottuninni er umgjörð Lánasjóðsins trúverðug, áhrifarík, gagnsæ og í samræmi við viðmið ICMA.
Tækifæri í bættum fráveitum og frágangi sorps
„Við sjáum stór tækifæri í bættum fráveitum og frágangi sorps,“ segir Óttar. „Því miður er víða ekki nógu vel staðið að fráveitu sveitarfélaga og umbætur eru verulega kostnaðarsamar án þess að íbúarnir sjái í fljótu bragði nokkurn mun á þjónustunni. Bætt vinnsla sorps er líka stórt mál til framtíðar og munum við þurfa að finna leiðir til að draga verulega úr urðun á næstu áratugum. Einnig sjáum við tækifæri til fjárfestinga í sjálfbærri, umhverfisvænni orkuframleiðslu, ýmist með gasgerð, minni vatnsaflsvirkjunum eða hitaveitum.“
Stærstu áskoranirnar fyrir Lánasjóðinn séu oftast að tryggja mælanleika og skýrslugjöf. „Það er t.d. ekki erfitt að sannfæra sig um að ný fráveita sé til bóta en það getur verið erfiðara að sanna það með mælanlegum hætti.“
Vonast til að um 30% lána verði græn
„Við vonumst til þess að á næstu árum geti 25-35% af lánum sjóðsins verið græn. Síðan vaxi það hlutfall eftir því sem sveitarfélögin og Lánasjóðurinn læra á staðla og útreikningsaðferðir vegna grænna skuldabréfa. Í raun teljum við að mikill meirihluti þeirra verkefna sem sjóðurinn hefur verið að fjármagna síðustu árin séu umhverfisbætandi,“ segir Óttar. Hann bendir á að græn lán séu ekki háð fjárhæðamörkum í sjálfu sér, heldur liggi mörkin hjá lántakendunum sjálfum og svo í þeim ramma sem Lánasjóðnum er sniðinn af lögum og reglum Fjármálaeftirlitsins.
Mörg íslensk sveitarfélög hafa tekið frumkvæðið og eru farin að vinna markvisst að því að innleiða heimsmarkmið Sameinuðu þjóðanna í sína stefnumótun og áætlanagerð. Búið er að stofna samráðsvettvang hjá Sambandi íslenskra sveitarfélaga um þessu mál og þar býðst öllum sveitarfélögum að taka þátt.
Fjármagnsmarkaðurinn gegnir mikilvægu hlutverki
Markaðir Landsbankans er samstarfsaðili Lánasjóðs sveitarfélaga við gerð umgjarðarinnar sem og sölu og útgáfu grænu skuldabréfanna og gekk samstarfið vel.
Hrefna Ösp Sigfinnsdóttir, framkvæmdastjóri Markaða, segir að fjármagnsmarkaðurinn gegni mikilvægu hlutverki við að stuðla að útgáfu grænna skuldabréfa. „Landsbankinn hefur á undanförnum árum lagt mikla áherslu á ábyrgar fjárfestingar en græn skuldabréf eru eignaflokkur sem fellur undir ábyrgar fjárfestingar. Það hefur því verið sérstaklega ánægjulegt að taka þátt í þessari vegferð með Lánasjóði sveitarfélaga.“
Hrefna bendir á að græn skuldabréf séu einn möguleiki til fjármögnunar á umhverfisvænum fjárfestingum sem stuðli að því að ná megi markmiðum Parísarsáttmálans og að útgáfa á grænum skuldabréfum sé í auknum mæli tengd við heimsmarkmið Sameinuðu þjóðanna. Endurnýjanleg orkuframleiðsla setji Ísland í áhugaverða stöðu sé litið til ýmissa verkefna sem hægt væri að fjármagna með útgáfu grænna skuldabréfa, s.s. orkuskipta í samgöngum, endurvinnslu, sorphreinistöðva, verndun sjávar, umhverfisvænar byggingar, endurnýjun bygginga og endurheimt votlendis. Mikilvægt sé að greina og mæla umhverfisáhrif slíkra verkefna.
„Sveitarfélögin þurfa að hafa aðkomu að fyrrgreindum aðgerðum því árangri verður ekki náð nema allir leggja sín lóð á vogarskálarnar. Þetta á við um ríki, sveitarfélög, opinberar stofnanir, einkarekin félög og almenning. Fjármagnsmarkaðurinn er í lykilstöðu en þrýstingur er á fjárfesta að beina fjármagni þannig að hægt sé að ná langtímamarkmiðum á sviði umhverfis- og loftlagsmála,“ segir Hrefna.
Mikil vakning á Norðurlöndunum
Mikil vakning hefur orðið í þessum efnum á Norðurlöndunum. Lánasjóður sveitarfélaga á systurfélög á Norðurlöndunum sem starfa við svipuð skilyrði og Lánasjóðurinn. Þau hafa flest gefið út græn skuldabréf til að fjármagna umhverfisvæn verkefni sveitarfélaga. Þar má nefna Kommuninvest í Svíþjóð, sem er stærsti útgefandi grænna skuldabréfa þar í landi, Kommunalbanken í Noregi og KommuneKredit í Danmörku.
„Norðurlöndin eru til fyrirmyndar í að stuðla að heilbirgðum markaði með græn skuldabréf. Svíþjóð er stærsti útgefandinn af Norðurlöndunum og þess má geta að Kommuninvest, systurfélag Lánasjóðsins, hefur verið stærsti útgefandi grænna skuldabréfa í þar í landi. Í október 2019 var útgáfa grænna skuldabréfa í Svíþjóð sú sjöunda stærsta á heimsvísu,“ segir Hrefna. Þá hefur sænska ríkið ákveðið að gefa út græn skuldabréf árið 2020 til að fjármagna aðgerðir sínar í loftslagsmálum og verður þar með fyrsta ríkið á Norðurlöndunum til að gefa út græn skuldabréf.
