Landsbankinn fylgist vel með því hversu margir viðskiptavinir verða fyrir tilraunum til ástarsvika, þ.e. þau tilvik sem viðskiptavinir láta vita af eða bankinn greinir í kerfum sínum. Tilvikin eru ekki ýkja mörg, um 48 frá árinu 2017, en þeim hefur þó fjölgað töluvert að undanförnu. Í tæpum 60% tilvika er fórnarlambið karlmaður á sextugs- eða sjötugsaldri. Meginbreytingin á þessu ári er sú að svikatilraunum er beint að konum í meira mæli en áður.
Óvænt sönn ást
Það er ekki tilviljun að svikararnir leita fórnarlamba á samfélagsmiðlum, stefnumótasíðum og -öppum. Ástæður þess að fórnarlömb falla í gildruna geta verið ótal margar, til að mynda tilfinningalegt uppnám og sorg eftir sambandsslit eða fráfall maka. Lýsingar svikaranna geta verið afskaplega sannfærandi, þar sem innri og ytri aðstæðum eru gerð ítarleg skil í nákvæmum frásögnum, jafnvel með réttum staðháttalýsingum og vel útfærðu myndefni sem er stolið héðan og þaðan af netinu. Þegar nýja ástin ytra byrjar svo af mikilli einlægni að lýsa sárri reynslu í sínum einka- og heimahögum, eru fyrstu viðbrögð fórnarlambsins gjarnan þau að rétta fram hjálparhönd.
Þekktu einkenni ástarsvika
Algengt einkenni ástarsvika er að fórnarlambið sé beðið um aðstoð við eitthvað af eftirtöldu:
- Greiða fyrir vegabréf, flugmiða eða annan ferðakostnað. Síðan kemur eitthvað óvænt upp á sem kemur í veg fyrir förina.
- Aðstoð við að leysa út vörur og önnur verðmæti í eigu svikarans (tölvur, skartgripi o.fl.) sem þarlend tollayfirvöld hafi haldlagt. Hann/hún segist þurfa að greiða toll og aðra skatta af verðmætunum til að endurheimta þau og halda ferð sinni áfram til Íslands. Þessi saga er þekkt í mörgum útgáfum.
- Greiða óuppgerðar fjárhættuspilaskuldir.
- Greiða símreikninga svo hægt sé að halda áfram samskiptum við fórnarlambið.
- Greiða fyrir óvænta skurðaðgerð sem hann/hún hafi lengi beðið eftir. Í öðrum tilvikum er um að ræða ófyrirséða læknismeðferð fyrir foreldra gerandans.
- Rétta við mislukkaðan fyrirtækjarekstur þar sem einungis vantar herslumuninn til að snúa óvæntu tapi í viðvarandi hagnað.
- Greiða námsgjöld svo hann/hún geti lokið námi og síðan heimsótt fórnarlambið eða flutt búferlum til Íslands.
Svikararnir óska ekki aðeins eftir hefðbundnum millifærslum frá fórnarlambinu, heldur einnig áfyllingum á ópersónugerð gjafa- og inneignarkort á borð við Amazon kortið, Google Play, iTunes og svo framvegis.
Ástarsvik (ástarsvindl) geta líka verið peningaþvætti
Peningaþvætti er nátengt ástarsvikum. Sú staða kann að koma upp að fjársvikarinn sendi fórnarlambinu verðmætar vörur á borð við fartölvur og síma og biðji viðkomandi að senda þær áfram. Fórnarlambið getur líka verið beðið að kaupa vörurnar með eigin fjármunum og afhenda þær svo öðrum eða senda þær frá sér. Fórnarlambið getur líka verið beðið að taka við greiðslum inn á sína bankareikninga og millifæra svo fjárhæðirnar áfram til annarra. Í öðrum tilfellum segist fjársvikarinn hafa undir höndum mikið magn verðmæta, tölvubúnað, tískufatnað, skartgripi og þess háttar sem flytja á milli landa. Fórnarlambinu er boðin hlutdeild í þeim viðskiptum gegn því litla viðviki að millifæra peninga fyrir skálduðum gjöldum og sköttum.
Hérlendis höfum við ekki dæmi þess að fjársvikarar hafi tælt fórnarlömbin til fjarlægra landa til að koma þeim í enn hættulegri aðstæður eða jafnvel stefna lífi þeirra í hættu en slík dæmi þekkjast erlendis. Hafa ber í huga að gerendur í ástarsvikum eru oft þátttakendur eða meðlimir í alþjóðlegum glæpasamtökum. Afleiðingarnar geta því orðið hörmulegar, mun verri en skömmin sem getur fylgt því að falla í gildru ástarsvikara og tapa ævisparnaðinum.
Hvernig má verjast ástarsvikum?
- Ekki senda peninga til einstaklings sem þú hefur ekki kynnst persónulega, talað við í myndspjalli eða hefur ekki aðrar aðferðir til að sannreyna deili á.
- Íhugaðu alltaf möguleikann á að um svindl sé að ræða, sérstaklega ef þú sérð hættumerkin sem lýst er í umfjölluninni að framan. Reyndu að aðskilja tilfinningar frá ákvörðunum, alveg sama hversu umhyggjusamur eða þrautseigur nýi sálufélaginn virðist vera.
- Google-myndaleit af viðkomandi nægir ekki. Sama gildir um Facebook-leit. Svikararnir eru svo útsmognir að þeir hafa gjarnan útbúið falska persónu sem á Facebook-aðgang og margvíslegar myndir finnast sömuleiðis við Google-myndaleit.
- Vertu vakandi fyrir atriðum eins og stafsetningarvillum, rangri málfræði, ósamræmi í frásögnum og öðrum einkennum svindls, eins og að myndavél svikarans virðist aldrei virka þegar þú vilt eiga Skype-samtal.
- Sýndu varkárni við afhendingu persónulegra mynda, myndbanda og annarra persónuupplýsinga, sérstaklega ef þú hefur aldrei hitt viðkomandi. Alkunna er að fjársvikarar misnoti efnið til að knýja fram greiðslur síðar meir.
- Ef þú samþykkir að hitta aðilann í eigin persónu, segðu fjölskyldu og vinum hvert þú ert að fara. Ekki er hægt að mæla með að þú farir til útlanda að hitta einhvern sem þú hefur eingöngu spjallað við á netinu.
- Vertu á varðbergi gagnvart greiðslubeiðnum. Sendu aldrei greiðslur, kreditkortaupplýsingar eða afrit af mikilvægum persónulegum skjölum til einhvers sem þú hvorki þekkir né getur fullkomlega treyst.
- Forðastu samkomulag um greiðslur af nokkru tagi, hvort heldur um er að ræða millifærslur, áfyllingarkort eða annað. Afar erfitt er að endurheimta féð.
- Ekki fallast á gylliboð um skjótfenginn gróða, eins og tilboð um að fá greitt fyrir að millifæra pening fyrir einhvern annan.
- Sýndu varkárni við birtingu upplýsinga á samfélagsmiðlum og á netinu. Allt sem þar kemur fram auðveldar netsvikurum að vinna sína heimildavinnu, draga upp mynd af þér og þínum áhugamálum, venjum og skoðunum. Þannig undirbúa þeir aðgerðir áður en látið er til skarar skríða.
