Þekkt vörumerki not­uð til að svíkja út pen­inga

Tilgangurinn með vörumerkjasvikum (e. malvertising) er að plata fólk til að smella á færslur, auglýsingar og aðra hlekki og beina því þannig inn á falskar vefsíður sem stýrt er af fjársvikurum. Þar er fólk svo beðið um að slá inn viðkvæmar upplýsingar, s.s. kortanúmer, gildistíma og öryggisnúmer, ýmsar upplýsingar um bankareikninga, leyninúmer, persónuupplýsingar og fleira slíkt. Þessar upplýsingar geta svikararnir notað til að svíkja út fé. Fólk er líka gjarnan blekkt til að smella á fleiri tengla og opna viðhengi sem innihalda vírusa og spilliforrit. Í sumum tilvikum hefst niðurhal á spilliforritum um leið og síðan er opnuð, þ.e. skaðinn er skeður þó ekki sé smellt á niðurhal. Í sumum tilvikum eru vörumerkjasvik einungis fyrsta skrefið í lengri aðgerðaáætlun netsvikaranna. 

Falskar vefverslanir

Vörumerkjasvik geta verið afar vönduð og það getur verið erfitt að sjá muninn á fölskum og raunverulegum færslum á samfélagsmiðlum. Einnig hafa verið settar upp nákvæmar eftirlíkingar af vefverslunum þar sem viðskiptavinir panta og greiða fyrir útivistarfatnað, barnavörur, skíðabúnað, myndavélar eða annað, en fá vöruna aldrei afhenta. Færslurnar geta líka verið frumstæðar eftirlíkingar á borð við þær sem nýttu vörumerki íslenskra banka í Facebook Story á dögunum.

Vönduð eða frumstæð, margslungin eða einföld - vörumerkjasvik geta verið af ýmsum toga og mikilvægt að vera á varðbergi. Besta leiðin til að varast vörumerkjasvik er að þekkja algengustu aðferðirnar.

Falskar vefsíður

Fyrst ber að nefna svokallaðar vefveiðar (e. phishing). Í vefveiðum útbúa svikarar falska vefsíðu þar sem líkt er eftir vef og útliti þekkts fyrirtækis, s.s. með notkun á vörumerki, litum og ljósmyndum. Oftast er nafn fyrirtækisins framarlega í vefslóð fölsku síðunnar og inniheldur falska vefslóðin stundum bara einn bókstaf eða tákn sem aðskilur hana frá þeirri réttu.

Falskt samstarf

Önnur aðferð sem svikarar beita felst í að segjast vera í samstarfi við traust fyrirtæki. Sé vara afhent eða þjónusta innt af hendi (sem er ekki algengt) stenst það hvorki væntingar né gæðakröfur. Átti fórnarlambið sig ekki á svikunum tapast traust á vörumerkinu, viðskiptavinurinn leggur fram óréttmæta kvörtun eða gefur neikvæða umsögn.

Við höfum áður fjallað um dæmi þar sem svikahrappar bjóða fórnarlömbum fjársvika hérlendis aðstoð undir fölsku flaggi og kynna sig sem samstarfsaðila Landsbankans. Hið rétta er að bankinn aðstoðar viðskiptavini við að endurheimta glatað fé en það er alltaf gert án endurgjalds. 

Fölsk öpp

Þriðja aðferðin felst í að nota fölsk öpp. Í viku hverri koma þúsundir appa á markað hjá bæði Google Play og AppStore. Þrátt fyrir öflugt öryggiseftirlit komast alltaf nokkur svikaöpp í gegnum nálaraugað en þeim er einnig dreift á vefsvæðum utan hefðbundnu appverslana. Í svikaöppunum er líkt eftir þekktum öppum og erfitt getur verið að sjá muninn.

Falskar auglýsingar

Í fjórða lagi reka fjársvikarar falskar auglýsingaherferðir á samfélagsmiðlum og nota þekkt vörumerki til að lokka fólk til sín. Fyrir utan skaðann sem svindlið veldur fórnarlambinu, beinir þetta umferð frá vefsíðu réttmæta fyrirtækisins.

Falskir aðilar á samfélagsmiðlum

Fimmta aðferðin felst í að stofna falskar síður eða falska hópa á samfélagsmiðlum þar sem oft er verið að fjalla um þekkt vörumerki. Tilgangur getur verið að stuðla að slæmri umfjöllun um fyrirtækið, safna viðkvæmum notendagögnum frá viðskiptavinum, komast yfir kortaupplýsingar og að kynna falskar vefsíður og falskar vörur. Upplýsingarnar sem safnast geta svikararnir notað síðar meir, til dæmis til að framkvæma markvissa netárás á valin fórnarlömb.

Hvað geta einstaklingar gert?

Lærðu að þekkja vörumerkjasvik og einkennin sem lýst er hér að framan. Að auki gilda þessi almennu úrræði: 

• Notaðu vírusvarnarbúnað. Slíkur búnaður verndar þig fyrir óæskilegu niðurhali og þar með talið kóðum tengdum vörumerkjasvikum.
• Notaðu auglýsingavarnir (e. ad-blockers).
• Vertu ávallt með uppfærðan vafra því þeir hafa flestir innbyggða árásarvörn sem getur m.a. verndað þig áður en þú smellir á falsaða auglýsingu.
• Upplýstu fyrirtækið sem í hlut á um að verið sé misnota vörumerki þess.
• Ef mögulegt er, upplýstu miðilinn sem birtir efnið og hvettu stjórnendur hans til að rýna betur auglýsingar fyrir birtingu þeirra. Tilkynntu Netöryggissveitinni (CERT-ÍS) um málið í netfangið cert@cert.is.

Hvað geta fyrirtæki gert?

• Til eru ókeypis veflausnir á borð við Google Search Console sem sýna m.a. hvaða vefsíður beina umferð til fyrirtækisins og þar má líka hindra umferð frá völdum aðilum (e. block traffic).
• Nefna ber keppinauta Google sem veita þjónustuna gegn gjaldi enda er meira innifalið í henni. Þetta eru aðilar á borð við Semrush, Moz Pro, SE Ranking, SpyFu, Serpstat, Act-On, Ahrefs og Siteimprove.
• Kauptu úttekt hjá viðurkenndum fagaðilum sem rannsaka kerfislega hvort verið sé að misnota vörumerki fyrirtækisins á netinu. Framkvæmd er ítarleg áhættu- og öryggisgreining, jafnvel regluleg vöktun til lengri tíma og öryggissérfræðingarnir geta líka aðstoðað fyrirtækið við mótvægisaðgerðir.