Spá­um óbreyttu vaxta­stigi í næstu viku

Við spáum því að peningastefnunefnd Seðlabanka Íslands haldi meginvöxtum bankans óbreyttum í 9,25% í næstu viku. Þótt verðbólgan fari hjaðnandi og flestir hagvísar bendi í rétta átt teljum við ólíklegt að nefndin telji tímabært að lækka vexti. Við búumst frekar við að nefndin stígi varlega til jarðar og bíði eftir auknum slaka í þjóðarbúinu, ekki síst vegna óvissu í tengslum við yfirstandandi kjaraviðræður og viðbrögð stjórnvalda við hamförunum í Grindavík.
1. febrúar 2024

Peningastefnunefnd Seðlabanka Íslands kemur saman í næstu viku og kynnir vaxtaákvörðun miðvikudaginn 7. febrúar. Við spáum því að nefndin haldi stýrivöxtum óbreyttum, eins og á síðustu tveimur fundum.

Óvissa í kringum kjaraviðræður, hamfarir í Grindavík og viðbrögð stjórnvalda

Peningastefnunefnd ákvað á síðasta fundi sínum í nóvember að halda vöxtum óbreyttum „í ljósi þeirrar óvissu sem ríkir um efnahagsleg áhrif jarðhræringa á Reykjanesi“. Eins og við höfðum spáð var tónninn harður og fram kom í yfirlýsingu nefndarinnar að verri verðbólguhorfur bentu til þess að það gæti þurft að herða taumhaldið enn frekar. Nefndarmenn voru einhuga um að halda vöxtum óbreyttum, en út úr yfirlýsingunni mátti lesa að ef ekki hefði verði fyrir óvissu um jarðhræringar hefði nefndin allt eins getað hækkað vexti.

Segja má að taumhaldið hafi hert sig sjálft milli funda. Vextir hafa verið óbreyttir á meðan verðbólgan hefur hjaðnað um 1,2 prósentustig. Raunstýrivextir hafa því hækkað um 1,2 prósentustig ef þeir eru metnir út frá liðinni verðbólgu.

Óvissan í tengslum við jarðhræringar á Reykjanesskaga ríkir enn þótt hún hafi breyst og snúi nú ekki síður að viðbrögðum stjórnvalda við hamförum í Grindavík og áhrifum þeirra á efnahagslífið. Þá er ekki útséð um áframhaldandi eldsumbrot á Reykjanesskaga. Stærsti óvissuþátturinn til skamms tíma snýr þó sennilega að yfirstandandi kjaraviðræðum. Í augnablikinu virðist SA og breiðfylkingu stéttarfélaga innan Alþýðusambands Íslands lítið hafa orðið ágengt. Þá eru ótalin önnur félög á almenna markaðnum og einnig opinberi vinnumarkaðurinn og með öllu óvíst hvort auðveldara verði að finna samhljóm meðal þeirra.

Óvissa getur haft slæm áhrif á verðbólguvæntingar, hvort sem hún tengist kjaraviðræðum eða eldgosum. Óhóflegar launahækkanir myndu líklega kynda undir verðbólguvæntingar og þar með verðbólgu og það gætu aukin ríkisútgjöld í tengslum við hamfarir í Grindavík líka gert, ef ekki er vandað til verka. 

En hver hefur þróun efnahagsumsvifa, verðbólgu og verðbólguvæntinga verið frá síðasta fundi?

Í stuttu máli er verðbólgan nú 1,2 prósentustigi lægri, verðbólguvæntingar hafa batnað og krónan hefur styrkst þó nokkuð.

1. Verðbólgan niður um 1,2 prósentustig

Peningastefnunefnd kom síðast saman seint í nóvember og þá var nýjasta verðbólgumælingin fyrir októbermánuð 7,9% verðbólga. Verðbólgan hjaðnaði meira en búist var við, bæði í desember og í janúar og stendur nú í 6,7%. Við spáum því að hún haldi áfram að hjaðna á næstu mánuðum og verði komin að 5,1% í apríl. Janúar, febrúar og apríl voru miklir hækkunarmánuðir í fyrra og við það að þeir detta út úr ársverðbólgumælingunni ætti hún að minnka, nema mánuðirnir fram undan verði enn stærri, sem við teljum harla ólíklegt.

Verðbólguþrýstingur virðist almennt hafa minnkað. Framlag innfluttra vara án bensíns hefur minnkað og það sama má segja um framlag innlendra vara og þjónustu. Hagstofan birtir kjarnavísitölur sem gefa hugmynd um undirliggjandi verðbólgu. Í kjarnavísitölum hafa sveiflukenndustu liðir vísitölu neysluverðs verið teknir út og ferill þeirra segir því til um þróun verðlags án þess að tilfallandi eða sveiflukenndir liðir skekki myndina. Árshækkun allra fjögurra kjarnavísitalnanna sem Hagstofan reiknar hefur lækkað.

Íbúðaverð hefur þó aðeins sótt í sig veðrið aftur á síðustu mánuðum, sennilega vegna fjölgunar hlutdeildarlána og væntinga um íbúðaskort. Líklegt má telja að áfram verði einhver kraftur í eftirspurn eftir íbúðum, ekki síst eftir að ljóst varð að Grindvíkinga vantar ný heimili og þá sérstaklega í ljósi þess að stjórnvöld hafa gefið það út að þeir fái fjármagn til þess að kaupa ný heimili, eða að minnsta kosti til að koma sér fyrir á nýjum stað.

Til þess að koma böndum á verðhækkanir á íbúðamarkaði þyrfti sennilega frekar framboðsmiðaðar aðgerðir, eins og þær sem nú hafa verið til umræðu og snúa til að mynda að því að takmarka skammtímaleigu til ferðamanna. Ef aukin eftirspurn eftir íbúðum yrði til þess að ráðist yrði í stóraukna uppbyggingu íbúða má ætla að því fylgdi aukin spenna á vinnumarkaði með tilheyrandi þenslu og verðbólguþrýstingi.

2. Ný verðbólgutala virðist slá á væntingar

Verðbólguhjöðnun janúarmánaðar virðist hafa haft jákvæð áhrif á verðbólguvæntingar, að minnst kosti á skuldabréfamarkaði. Verðbólguvæntingar skipta miklu máli um þróun verðbólgu, ekki síst nú í aðdraganda kjarasamninga. Væntingar um verðbólgu í framtíðinni auka verðbólguþrýsting og torvelda peningastefnunni að koma böndum á verðbólgu. Þegar launafólk gerir ráð fyrir hækkandi verðlagi er það líklegra til að krefjast mikilla launahækkana í því skyni að verja kaupmáttinn. Að gefnum hærri launakostnaði eru fyrirtæki líklegri til að hækka verð á vörum og þjónustu og kröftug eftirspurn gerir þeim einnig betur kleift að velta kostnaðarhækkunum út í verðlag. Eftir því sem verðbólga er þrálátari eykst hættan á því að kjölfesta verðbólguvæntinga losni sem veldur því að væntingar sveiflast auðveldar upp á við með aukinni verðbólgu.

Ein vísbending sem við höfum um það hvernig verðbólguvæntingar hafa þróast frá síðasta fundi peningastefnunefndar er á skuldabréfamarkaði. Verðbólguálag á skuldabréfamarkaði er munurinn á ávöxtunarkröfu óverðtryggðra skuldabréfa og verðtryggðra, sem gefur vísbendingu um spá markaðarins um verðbólgu fram í tímann. Á þann mælikvarða hafa verðbólguvæntingar þróast í hagstæða átt á síðustu dögum, þar sem verðbólgumæling janúarmánaðar var betri en búist var við. Verðbólguálag til tveggja ára hefur lækkað um 0,9% frá síðustu vaxtaákvörðun en álagið til á fimm ára og tíu ára hefur lækkað um 0,6%.

Seðlabankinn birti í gær niðurstöður úr könnun á væntingum markaðsaðila á fyrsta ársfjórðungi sem gerð var dagana 22.-24. janúar. Út úr þeim má meðal annars lesa vænta verðbólguþróun markaðsaðila næstu ársfjórðunga en hafa ber í huga að könnunin var gerð áður en verðbólgutala janúarmánaðar var birt. Markaðsaðilar gera ráð fyrir svipaðri hjöðnun verðbólgu á allra næstu mánuðum og þeir gerðu ráð fyrir í nóvember, en örlítið hægari hjöðnun í lok árs. Væntingar til tveggja ára, fimm og tíu ára eru hins vegar lítillega hærri en í síðustu könnun.

Í könnun Seðlabankans voru markaðsaðilar einnig spurðir hver þeir teldu að áhrif nýrra kjarasamninga yrðu á verðbólgu á næstu tveimur árum. 35% svarenda sögðust telja að kjarasamningarnir yrðu til þess að verðbólga hjaðnaði hægar en ella og 15% töldu þá koma til með að hafa öfug áhrif, þ.e. hraða á hjöðnuninni. Um helmingur taldi þá ekki hafa áhrif.

3. Skýr áhrif peningalegs aðhalds: samdráttur í einkaneyslu og fjármunamyndun á þriðja ársfjórðungi

Skýr merki eru komin fram um að vaxtastigið hafi tekið að halda aftur af innlendri eftirspurn. Á þriðja ársfjórðungi í fyrra dróst einkaneysla saman um 1,7% milli ára og fjármunamyndun um 4,2%. Þann takmarkaða hagvöxt sem þó mældist á þriðja fjórðungi mátti nær alfarið rekja til samdráttar í innflutningi, en innflutningur kemur til frádráttar í útreikningi á landsframleiðslu. Líklega dróst einkaneysla einnig saman á fjórða ársfjórðungi, enda hefur kortavelta haldið áfram að dragast saman milli ára, og ekki er ólíklegt að fjármunamyndun hafi einnig haldið áfram að dragast saman. Hagstofan birtir þjóðhagsreikninga fyrir fjórða ársfjórðung í lok febrúar. 

4. Gengið styrkst frá síðasta fundi

Frá síðasta fundi hefur krónan styrkst um 3,8% á móti evru og um 3,2% á móti Bandaríkjadal. Sterkari króna hjálpar til við hjöðnun verðbólgunnar. Innfluttar vörur kosta færri krónur eftir því sem krónan styrkist og við það dregur úr innfluttri verðbólgu.

Fleiri markaðsaðilar telja taumhaldið of þétt

Í könnun Seðlabankans á væntingum markaðsaðila, sem fjallað er um hér að ofan, var einnig spurt um álit markaðsaðila á taumhaldi peningastefnunnar. Samkvæmt niðurstöðunum hefur þeim fækkað sem telja taumhaldið hæfilegt og þeim fjölgað sem telja það of þétt. Um 42% svarenda töldu taumhaldið hæfilegt en hlutfallið lækkaði úr 60% í nóvemberkönnuninni. Á móti fjölgaði þeim hlutfallslega sem töldu taumhaldið of þétt í 42% úr 27% milli kannana. Um 15% svarenda töldu taumhaldið aftur á móti of laust. Flestir telja að vaxtastiginu verði haldið óbreyttu og að það byrji að lækka í maí.

Af hverju spáum við ekki lækkun?

Yfirstandandi kjaraviðræður og óvissa í tengslum við þær

  • Ólíklegt að nefndin vilji sýna merki um slaka í peningastefnu á sama tíma og kjaraviðræður á stórum hluta vinnumarkaðarins virðast í hnút
  • Laun hækkuðu um 9,8% í fyrra – hljóta að vilja sjá meiri slaka á vinnumarkaði

Óvissa í tengslum við Grindavík

  • Hljóta að telja vissara að fara varlega. Stjórnvöld hafa boðað útgjaldaaukningu um allt að 70-100 milljarða sem sennilega leitar beint inn á húsnæðismarkað. Aukin íbúauppbygging gæti valdið þenslu. Óvíst hvernig útgjöldin verða útfærð og fjármögnuð

Verðbólga enn langt yfir markmiði – óvarlegt að fagna of snemma

  • Enn langt í land – gæti orðið erfitt að koma verðbólgu undir 4-5%, og hvað þá niður í markmið
  • Vaxtalækkunarferli ekki hafið í okkar helstu viðskiptalöndum

Af hverju spáum við ekki hækkun?

Verðbólgutölur betri en á horfðist

  • Verðbólgan hjaðnaði þó nokkuð meira í janúar en búist var við
  • Kjarnavísitölur á góðri niðurleið: undirliggjandi verðþrýstingur að minnka
  • Verðbólguálag á skuldabréfamarkaði brást vel við janúarmælingunni

Loks komin fram skýr merki um að vextir hafi dregið úr umsvifum í hagkerfinu

  • Erfitt að sjá að það þurfi meiri hækkun í bili
  • Áhrif hækkana sennilega ekki komin fram að fullu
  • Einkaneysla dróst saman á 3F og fjármunamyndun líka. Gæti vel dregist áfram saman á 4F.
  • Minni eftirspurn eftir vinnuafli, minni gangur í íbúðauppbyggingu

Virðist óþarft að herða taumhaldið í bili en óvarlegt að hrósa strax sigri

Þótt flest bendi til þess að þróun efnahagsmála, verðbólgu og verðbólguvæntinga hafi færst til betri vegar á síðustu vikum teljum við að nefndinni þætti óvarlegt að lækka vexti í miðjum kjarasamningsviðræðum. Seðlabanki Íslands væri þá líka á undan flestum viðskiptalöndum okkar að hefja vaxtalækkunarferli þótt verðbólgan sé meiri hér er víðast hvar annars staðar. Vissulega er vaxtastigið að sama skapi hærri hér en víðast hvar í löndunum í kringum okkur, en þó teljum við ólíklegt að nefndin vilji sýna merki um slaka í peningastefnu.

Við teljum mjög litlar líkur á vaxtahækkun þótt nefndin hafi tekið fram í síðustu yfirlýsingu að það kynni að þurfa að herða taumhaldið síðar. Í fyrsta lagi hefur taumhaldið aukist þó nokkuð með hjöðnun verðbólgunnar og í öðru lagi eru horfurnar betri en í kringum síðasta fund og nefndin sennilega á annarri skoðun en þá.

Vaxtaákvarðanir peningastefnunefndar

Dags. Lagt til Atkvæði með Atkvæði móti Kosið annað Meginvextir
2021      
3. febrúar 2021 óbr. allir 0,75
24. mars 2021 óbr. allir 0,75
19. maí 2021 +0,25 allir GJ (+0,50) 1,00
25. ágúst 2021 +0,25 allir GJ,GZ (+0,50) 1,25
6. október 2021 +0,25 ÁJ, RS, KÓ GJ,GZ (+0,50) 1,50
17. nóvember 2021 +0,50 allir 2,00
2022      
9. febrúar 2022 +0,75 allir 2,75
4. maí 2022 +1,00 allir 3,75
22. júní 2022 +1,00 allir GZ (+1,25) 4,75
24. ágúst 2022 +0,75 allir GZ (+1,00) 5,50
5. október 2022 +0,25 allir 5,75
23. nóvember 2022 +0,25 allir GZ (+0,50) 6,00
2023        
8. feb. 2023 +0,50 allir HS (+0,75) 6,50
22. mars 2023
+1,00 allir   7,50
24. maí 2023 +1,25 ÁJ, RS, ÁÓP, HS GJ (+1,00)   8,75
23. ágúst 2023 +0,50 ÁJ, RS, ÁÓP, HS GJ (+0,25)   9,25
4. október 2023 óbr. ÁJ, RS, GJ, ÁÓP HS (+0,25) ÁÓP (+0,25) óbr.
22. nóvember 2023 óbr. allir   óbr.
2024          
7. febrúar 2024          
20. mars 2024          
8. maí 2024          
21. ágúst 2024          
2. október 2024          
20. nóvember 2024          
Fyrirvari
Innihald og form þessarar greiningar er unnið af starfsfólki Hagfræðideildar Landsbankans hf. (hagfraedideild@landsbankinn.is) og byggist á aðgengilegum opinberum upplýsingum á þeim tíma sem greiningin var unnin. Mat á þeim upplýsingum endurspeglar skoðanir starfsfólks Hagfræðideildar Landsbankans á þeim degi þegar greiningin er dagsett, en þær geta breyst án fyrirvara.

Landsbankinn hf. og starfsfólk hans taka ekki ábyrgð á viðskiptum sem byggð eru á þeim upplýsingum og skoðunum sem hér eru settar fram, enda eru þær ekki veittar sem persónuleg ráðgjöf fyrir einstök viðskipti.

Bent skal á að Landsbankinn hf. getur á hverjum tíma haft beinna eða óbeinna hagsmuna að gæta, ýmist sjálfur, dótturfélög hans eða fyrir hönd viðskiptavina, s.s. sem fjárfestir, lánardrottinn eða þjónustuaðili. Greiningar eru engu að síður unnar sjálfstætt af Hagfræðideild Landsbankans og innan Landsbankans eru í gildi reglur um aðskilnað starfssviða sem eru aðgengilegar á vef bankans.
Þú gætir einnig haft áhuga á
Flugvöllur, Leifsstöð
19. des. 2024
Verðbólga stendur í stað á milli mánaða
Vísitala neysluverðs hækkaði um 0,39% á milli mánaða í desember, samkvæmt nýbirtum tölum Hagstofu Íslands. Ársverðbólga stendur því í stað í 4,8%. Við eigum enn von á að verðbólga hjaðni næstu mánuði og verði komin niður í 3,9% í mars.
Símagreiðsla
17. des. 2024
Kröftug kortavelta í aðdraganda jóla 
Kortavelta landsmanna færist enn í aukana þrátt fyrir hátt vaxtastig. Innlán heimila hafa vaxið og yfirdráttur ekki aukist. Erlendir ferðamenn hér á landi eyða líka þó nokkuð fleiri krónum en á sama tíma í fyrra. 
Greiðsla
16. des. 2024
Munu lægri vextir leiða til meiri neyslu?
Seðlabankinn hóf vaxtalækkunarferlið í október með 25 punkta lækkun og fylgdi því eftir með 50 punkta lækkun í nóvember. Þetta gerði bankinn rétt fyrir mestu neyslutíð ársins, með öllum sínum tilboðsdögum og jólainnkaupum.
Flutningaskip við Vestmannaeyjar
16. des. 2024
Vikubyrjun 16. desember 2024
Í vikunni fáum við vísitölur íbúðaverðs og leiguverðs frá HMS og vísitölu neysluverðs frá Hagstofunni en við gerum ráð fyrir lítilsháttar hjöðnun verðbólgu úr 4,8% í 4,7%. Um 9,3% fleiri erlendir ferðamenn komu til landsins í nóvember en á sama tíma í fyrra og skráð atvinnuleysi var 0,3 prósentustigum meira en það var í nóvember í fyrra. Seðlabanki Evrópu og Seðlabanki Sviss lækkuðu vexti í síðustu viku og það er vaxtaákvörðun hjá Seðlabanka Bandaríkjanna og Englandsbanka í þessari viku.
Ferðamenn á jökli
12. des. 2024
Aldrei fleiri ferðamenn í nóvembermánuði
Um 162.000 ferðamenn komu til landsins í nóvember, samkvæmt talningu ferðamálastofu. Ferðamenn voru 9,3% fleiri en á sama tíma í fyrra og hafa aldrei verið fleiri í nóvembermánuði. Gagnavandamál voru áberandi í ár og tölur um fjölda ferðamanna, erlenda kortaveltu og gistinætur útlendinga hafa allar verið endurskoðaðar á árinu.
Flugvél
9. des. 2024
Spáum 4,7% verðbólgu í desember
Við spáum því að vísitala neysluverðs hækki um 0,35% á milli mánaða í desember og að verðbólga hjaðni úr 4,8% í 4,7%. Flugfargjöld til útlanda og húsnæðisliðurinn hafa mest áhrif til hækkunar í mánuðinum. Við eigum von á áframhaldandi hjöðnun næstu mánuði og að ársverðbólga verði komin niður í 3,9% í mars á næsta ári.
9. des. 2024
Vikubyrjun 9. desember 2024
Í vikunni fáum við tölur um fjölda ferðamanna sem komu hingað til lands í nóvember og skráð atvinnuleysi í október. Í síðustu viku birti Seðlabankinn tölur um viðskiptajöfnuð við útlönd á þriðja ársfjórðungi þar sem í ljós kom að minni afgangur var en á sama tíma í fyrra. Seðlabankinn birti einnig fundargerð peningastefnunefndar sem sýnir að allir nefndarmenn voru sammála um að lækka vexti um 0,5 prósentustig í síðasta mánuði.
Flutningaskip
5. des. 2024
Afgangur á 3. ársfjórðungi, en að öllum líkindum halli á árinu
Afgangur mældist á viðskiptum við útlönd á þriðja ársfjórðungi. Það var halli á vöruskiptum, frumþáttatekjum og rekstrarframlögum, sem afgangur á þjónustuviðskiptum náði þó að vega upp, enda háannatími ferðaþjónustu. Það sem af er ári mælist samt það mikill halli að nær öruggt er að það mælist halli á árinu í heild.
3. des. 2024
Fréttabréf Greiningardeildar 3. desember 2024
Mánaðarlegt fréttabréf frá Greiningardeild um nýjustu hagtölur og stöðu og horfur í efnahagsmálum.
Sendibifreið og gámar
2. des. 2024
Vikubyrjun 2. desember 2024
Í síðustu viku bárust upplýsingar um að verðbólga hefði lækkaði úr 5,1% niður í 4,5% í nóvember og að landsframleiðslan hefði dregist saman um 0,5% að raunvirði á milli ára á þriðja ársfjórðungi. Í vikunni birtir Seðlabankinn tölur um viðskiptajöfnuð við útlönd, fundargerð peningastefnunefndar og yfirlýsingu fjármálastöðugleikanefndar.
Vefkökur

Með því að smella á „Leyfa allar“ samþykkir þú notkun á vefkökum til þess að auka virkni vefsins, greina vefnotkun og aðstoða við markaðssetningu.

Nánar um vefkökur