Lítil þörf en mikil eftirspurn
Fyrir um ári síðan hóf Seðlabankinn að lækka vexti sem viðbragð við þeirri kreppu sem heimsfaraldurinn olli. Það skilaði sér m.a. í formi lægri vaxta á íbúðalánum til almennings og við það jókst svigrúm margra til íbúðakaupa. Viðbrögðin voru ef til vill meiri en nokkurn óraði fyrir. Íbúðasala hefur aukist verulega, sölutími styst og sífellt algengara er að íbúðir seljist yfir ásettu verði. Í mars voru 57% fleiri kaupsamningar undirritaðir en í marsmánuði í fyrra og íbúðaverð hækkaði um 1,6% milli mánaða, sem er mesta hækkun milli mánaða síðan 2017.
Þjóðskrá birti í gær gögn um hverjir eiga viðskipti með íbúðarhúsnæði og eins upplýsingar um hlutfall fyrstu kaupenda. Svo virðist sem í langflestum tilfellum séu það einstaklingar sem hafa verið að selja öðrum einstaklingum, fyrirtæki virðast umsvifalítil á þessum markaði og hlutfall fyrstu kaupenda hefur aldrei verið hærra. 33% viðskipta á fyrsta fjórðungi ársins á höfuðborgarsvæðinu voru vegna fyrstu kaupa og hefur hlutfallið aukist nær stöðugt frá upphafi gagnasöfnunar. Þetta er vísbending um að vel hafi tekist að auka framboð og mæta þörfum þeirra sem vilja komast inn á eigendamarkað, þrátt fyrir að oft á tíðum heyrist umræða um annað.
Í fyrra og árið 2019 skiluðu yfir 3.000 íbúðir sér á markað á byggingarstigi 4 (fokhelt) eða hærra á hvoru ári fyrir sig, samkvæmt gögnum Þjóðskrár. Aðeins þrisvar áður hefur það gerst frá aldamótum og það voru hin miklu uppbyggingarár 2006-2008. Það var mat margra að þá hefði of mikið verið fjárfest í íbúðarhúsnæði og var sáralítið byggt á árunum sem á eftir fylgdu.
Það er mikilvægt að sagan endurtaki sig ekki og til þess að meta hvort byggingarmagn sé í takt við þörf getur reynst gagnlegt að skoða fjölda íbúa á hverja íbúð. Frá 2019 hefur fjöldi íbúa á íbúð dregist stöðugt saman milli ára þar sem fjölgun íbúða hefur verið hraðari en mannfjöldaaukning. Þetta mætti túlka sem svo að íbúðaþörf hafi dregist saman á síðustu árum.
Það kann að koma mörgum á óvart að íbúðaþörf sé að dragast saman á tímum þar sem íbúðir seljast hraðar en áður og verð hækkar. Það er vegna þess að það eru kraftar sem eru yfirleitt sterkari en mannfjöldaaukning sem ráða eftirspurn og þar með verðþróun á markaði. Núna eru það vaxtalækkanir, aukinn sparnaður og ef til vill skortur á öðrum fjárfestingarkostum sem drífa fasteignakaup áfram.
Lesa Hagsjána í heild
