Hjá viðskiptavinum Landsbankans hefur ISO20022-staðallinn bein áhrif á erlendar greiðslur og yfirlit bankareikninga. Sýnilegar breytingar eru einkum þær að fyrirtæki fá .camt53-skeyti í stað MT940 og munu þurfa að senda .pain001 í stað MT101 þar sem aðeins ein færsla er send í einu.  

Breytingarnar munu verða til þess að viðskiptavinir sem nota eingöngu netbanka, app og vefþjónustur Landsbankans munu í fyllingu tímans sjá innihaldsríkari greiðsluupplýsingar, greiðslukvittanir og reikningsyfirlit. Tilvísanir lengjast, greiðslusvæðum fjölgar og greiðslur berast hraðar.Viðskiptavinir sem sjálfir tengjast SWIFT-gáttinni og eiga í beinum samskiptum þar án aðkomu banka, eru hvattir til að gera viðhlítandi breytingar í eigin kerfum til að fullnýta ávinnininginn af ISO-væðingunni. 

Bönkum er ekki skylt að nota ISO20022 fyrr en að loknu aðlögunartímabili sem lýkur í nóvember 2025. Þangað til mun SWIFT þýða MTskeytin yfir á nýja ISO sniðið. Bankar eru þó eindregið hvattir til að innleiða staðalinn í eigin kerfi og leggur Landsbankinn áherslu á að gera breytingarnar tímanlega. Að aðlögunartímabilinu loknu hættir stuðningur við gömlu skeytin.

Í þeirra stað kemur pacs.008 sem lítur út eins og núverandi Sepa-skeyti. Í fyllingu tímans verða gögnin innihaldsríkari og ítarlegri.

ISO stendur fyrir International Organisation for Standardisation. ISO þróar og gefur út alþjóðlega staðla sem spanna margskonar starfsemi, þar með talið greiðslumiðlun. Hönnun og smíði ISO-staðla fer fram í samráði við hagaðila. Staðlaráð Íslands er aðili að ISO og er vettvangur fyrir stöðlunarstörf hagaðila hérlendis. 

CAMT er skammstöfun fyrir cash management. Um er að ræða skeytasnið samkvæmt ISO20022 og er af þremur gerðum sem hver hefur sinn tilgang: 

• camt.052 veitir upplýsingar um reikningsfærslur innan dagsins og stöðu, nánast í rauntíma. Skeytið kemur í stað MT942. 
• camt.053 veitir upplýsingar um reikningsfærslur og stöðu reiknings í lok dags. Skeytið kemur í stað MT940. 
• camt.054 er tilkynningaskeyti sem bankinn sendir reikningseiganda til að upplýsa um staðfesta hreyfingu á reikningi. Skeytið kemur í stað bæði MT900 (confirmation of debit) og MT910 (confirmation of credit). 

Sú ákvörðun hefur ekki verið tekin hjá SWIFT.

Í dag er SWIFT-kerfið með 15-20 svæði sem krefjast þýðingar milli skráarsniða, svosem frá MT101 yfir í pain.001. Pain-skráarsniðið hefur líka hundruð svæða sem passa aðeins á móti 15 samsvarandi svæðum í MT-skeytum. Ekki aðeins er möppunin flókin og breytileg eftir bönkum og löndum, heldur er sífellt tekist á um meðhöndlun ónotaðra reita sem útaf standa í möppuninni. Í þessum dæmum kristallast notagildi ISO-staðalsins sem inniheldur samræmd skyldusvæði og samræmd valkvæð svæði. 

Meðfylgjandi skýringarmynd sýnir hvaða áhrif ISO-væðingin hefur á uppbyggingu skeytanna

Líkja má ISO20022-staðlinum við sameiginlegt tungumál fyrir ólíkar fjármálastofnanir um alla veröld. Hann einfaldar miðlun t.d. greiðslufyrirmæla og reikningsupplýsinga til mikilla muna. Það þýðir meðal annars að:  

• Greiðslur berast hraðar til viðtakanda.  
• Mannshöndin kemur sjaldnar að greiðsluferlinu (hærra straight-through-processing (STP) hlutfall).  
• Gagnagæði verða aukast.  
• Aðgengi viðskiptavina að fjármálaþjónustu eykst.  
• Rekjanleiki og sýnileiki greiðslna batnar.  
• Öryggiseftirlit batnar.  
• Fjármálafyrirtæki geta betur lagað sig að bæði væntingum viðskiptavina og þörfum markaðarins hverju sinni.  

Auk alls þessa verður auðveldara að gera fyrirspurnir á greiðslur. Allt þýðir þetta að bankar geta bætt þjónustu til viðskiptavina í netbanka og appi. Sömuleiðis fjölgar svæðum til að öllum sé ljóst hver greiddi hverjum hvað og fyrir hönd hvers. 

Innleiðing bankanna á ISO20022 er undirstaða þeirra umbreytinga sem lýst er að framan. Staðallinn skilar betri greiðsluupplýsingum, hann dregur úr óþarfa töfum í alþjóðlegum bankasamskiptum og eykur almennt skilvirkni í greiðslumiðlun og gerir bönkum kleift að miðla fleiri svæðum og ríkari upplýsingum til viðtakanda. Þannig eykst til dæmis rekjanleiki greiðslna, áreiðanleiki þeirra batnar og skrefin í greiðsluferlinu verða sýnilegri. Allt eru þetta lykilatriði í að tryggja skilvirkni og bæta varnir gegn fjársvikum.

Það er hrein hending að ISO-staðall með nafngiftina 20022” taki gildi árið 2022 í SWIFT-kerfinu. ISO20022-staðallinn kom fyrst út árið 2004 og er sífellt víðar notaður til að miðla rafrænum skilaboðum milli fjármálastofnana. Það vill svo til að nú er komið að SWIFT-samskiptunum árið 2022. 

Innleiðingu ISO-staðalsins í SWIFT-kerfið hefur aftur á móti verið frestað nokkrum sinnum en vegna vaxandi þrýstings um framþróun erlendra greiðslna og aukinnar samkeppni frá nýjum aðilum á markaði, er lögð mikið áhersla á gildistöku árið 2022.  

Frá 25. nóvember 2022 ber bönkum að nota nýja staðalinn í rafrænum samskiptum sín á milli um SWIFT-greiðslur og yfirlit bankareikninga. Þá hefst þriggja ára aðlögunartímabil sem lýkur í nóvember 2025 þegar bönkum verður einungis heimilt að skiptast á SWIFT-skeytum á ISO-sniði. Þá fyrnast líka eldri skráarsnið á borð við MT-skeyti.

Nei, fyrirtæki sem eiga í beinum samskiptum við SWIFT-kerfið eru ekki skyldug að innleiða ISO20022, hvorki fyrir nóvember 2022 né árið 2025. Nýju reglurnar eiga bara við um fjármálafyrirtæki. Fyrirtæki eruengu að síður hvött til að innleiða breytingarnar hjá sér sömuleiðis til að hagnýta alla virkni undir nýja staðlinum.

Við fyrstu sýn kann að virðast óþarfi fyrir fyrirtæki að hagnýta nýja ISO-staðalinn, enda eiga breytingarnar bara við um samskipti milli bankanna sjálfra og SWIFT-kerfisins. Mikilvægt er þó að fyrirtæki átti sig á ávinningnum af því að hagnýta sjálf ISO20022-staðalinn. Innleiði fyrirtæki ekki staðalinn er viðbúið að þau lendi í vandræðum með greiðslufyrirmæli og yfirlit bankareikninga þegar fram líða stundir. Ástæður eru þessar helstar: 

• Hingað til hefur ólíkri gagnaþörf greiðenda og viðtakenda verið svalað með því að setja sífellt fleiri upplýsingar í löng strengjasvæði sem viðtakandi hefur svo þurft að túlka sín megin. Um er að ræða bókstafa- og talnarunu samsetta af mörgum gildum. Hana mátti útfæra ólíkt hjá hverjum banka um sig til að veita sem ríkastar upplýsingar. Nú þegar bankar eru að færa sig úr þessum gamla FIN-staðli yfir í ISO-staðalinn, eru gögnin framsett á skipulagðari hátt. Segja má að gagnaskilin séu hreinni. Það þýðir að núverandi túlkanir viðtakenda geta brotnað og málsaðilar orðið af mikilvægum upplýsingum, ýmist af því að greiðandinn sendir bankanum upplýsingar sem falla ekki að staðli og “tapast” því í meðförum bankans – eða af því að viðtakandinn ráðgerir móttöku verðmætra upplýsinga úr strengjasvæði. Sama gildir um yfirlit bankareikninga. 
• Ekki er hægt að líta fram hjá því að ef SWIFT-stofnunin og/eða banki ákveður að bjóða upp á þýðingu eða möppun milli gamla og nýja staðalsins eftir árið 2025 þá er líklegt, en ekki víst, að sérstök gjaldtaka muni eiga sér stað vegna slíkrar möppunarþjónustu. 
• Eftirlitskröfur fara síst minnkandi milli ára. Það á jafnt við um innra sem ytra eftirlit bankanna og þá mikilvægu rannsóknarstarfsemi sem fjármálaeftirlit um heim allan, seðlabankar og stjórnvöld eru ábyrg fyrir. Krafist er sífellt meiri og ítarlegri upplýsinga um raunverulegan greiðanda og viðtakanda. Aukinni upplýsingaskyldu verður betur mætt með innihaldsríkum og skipulega framsettum gögnum á fjármálamarkaði. 

Landsbankinn hvetur því alla viðskiptavini sem sjálfir eiga í beinum samskiptum við SWIFT-kerfið að innleiða ISO20022-staðalinn í sín upplýsingakerfi þar sem kröfur um gagnagæði og skilvirkni eru ekki síðri þar, svo sem í bókhaldskerfum (ERP) og fjárstýringarkerfum (TMS).

Til upprifjunar þá var það PSD1-löggjöfin árið 2007 sem gerði bönkum kleift að bjóða upp á SEPA-greiðslur í evrum. Breytingin varðaði þó banka utan Evrópu tiltölulega lítið. En strax þá lá fyrir að gengið yrði lengra í fyllingu tímans. ISO-væðingin haustið 2022 er á heimsvísu og varðar allar erlendar greiðslur sem miðlað er gegnum SWIFT-kerfið.Krafan um ISO-væðinguna hefur orðið sterkari síðasta áratuginn, ekki bara vegna krafna um ríkari upplýsingar milli greiðanda og viðtakanda, heldur einnig til að bæta öryggisvarnir banka, varnir gegn fjársvikum, viðskiptaþvinganir,viðurlagaskimun (e. sanctionscreening) og þess háttar.

Þegar SWIFT-stofnunin hóf starfsemi sína árið 1977 og samnefndu fjármála- og greiðslukerfi var komið á laggirnar, var MT-skráarsniðið smíðað og gert að aðalsamskiptamáta kerfisins. ISO-breytingin er því afar merkileg í sögulegu ljósi. Líkt og með innleiðingu MT-skeytanna á sínum tíma, þá er það SWIFT-stofnunin sjálf sem nú stendur að baki ISO-væðingunni. En þetta er engin venjuleg uppfærsla. Henni er ekki aðeins ætlað að ýta undir samvirkni milli staðbundinna forritamála þátttökulanda, heldur markar hún skref í lengri göngu þar sem SWIFT stefnir á að hafa aðeins eitt tungumál alls staðar, þ.e.a.s. á heimsvísu, þar sem allir bankar hafa sömu tækniforskriftir og samskiptareglur.

Fyrirtæki sem sjálf eiga beinar tengingar inn til SWIFT-kerfisins eru ekki skyldug að innleiða ISO20022-staðalinn en munu ef til vill kjósa að gera það þegar litið er til ávinningsins. Þá er tvennt í stöðunni, að uppfæra kerfin á eigin spýtur með innanhúss sérfræðingum eða kaupa vinnuna af þeim aðila sem þjónustar hugbúnaðinn. Breytingin krefst því útlagðs kostnaðar í byrjun en hagræðið til meðallangs og lengri tíma felur í sér mikilvæga kosti og tækifæri fyrir viðskiptavini.

Til þessa hafa bankar almennt verið meira að einbeita sér að eigin undirbúningi fyrir umskiptin yfir í ISO20022-staðalinn. Landsbankinn leggur áherslu á fræðslu og aðstoð til viðskiptavina og við viljum hjálpa þeim fyrirtækjum sem sjálf eiga í samskiptum við SWIFT-kerfið að takast á við verkefnið á sem farsælastan hátt.